Heel wat ondernemingen beschikken op vandaag over een eigen set algemene voorwaarden om hun handelsrelaties te regelen. In het geval er geen afzonderlijk contract wordt opgesteld zijn de algemene voorwaarden de enige bron van contractuele afspraken tussen de handelspartners.
Indien slechts één partij algemene voorwaarden meedeelt, en de andere partij akkoord gaat om onder deze condities te contracteren, stelt zich geen probleem.
Indien evenwel beide kanten naar eigen algemene voorwaarden verwijzen en deze elkaar (deels) tegenspreken, is er sprake van conflicterende of tegenstrijdige algemene voorwaarden. Ook bekend onder de term “Battle of the forms”.
De vraag stelt zich welke algemene voorwaarden in dat geval van toepassing zijn.
Overeenkomsten tot 1 januari 2023: Verschillende theorieën
In het verleden bestond in zowel rechtspraak als rechtsleer de nodige discussie over de vraag welke algemene voorwaarden voorrang kregen.
Er zijn immers verschillende antwoorden mogelijk, die in het verleden elk hun toepassing vonden:
- De “First shot rule”: Volgens deze theorie zijn enkel de algemene voorwaarden van de partij die ze als eerste heeft overgemaakt aan de wederpartij van toepassing.
- De “Last shot rule”: Volgens deze theorie zijn enkel de algemene voorwaarden die als laatste werden uitgewisseld van toepassing.
- De “Knock-out rule”: Volgens deze theorie zijn de algemene voorwaarden van beide partijen van toepassing doch enkel op de punten waar ze elkaar niet tegenspreken. Waar de algemene voorwaarden elkaar wel tegenspreken, worden de bewuste bepalingen buiten beschouwing gelaten en vervangen door het algemeen verbintenissenrecht.
Het spreekt voort zich dat het naast elkaar bestaan van deze theorieën de rechtszekerheid niet ten goede kwam.
Knock-out rule van toepassing op alle overeenkomsten vanaf 1 januari 2023
Op vandaag bestaat de discussie enkel nog als het over oude contracten staat.
Met het nieuwe verbintenissenrecht zoals van toepassing sinds 2023 heeft de wetgever definitief gekozen voor de knock out-regel.
Op contracten gesloten vanaf 1 januari 2023 zijn bijgevolg de algemene voorwaarden van beide contractspartijen van toepassing, met uitzondering van de voorwaarden die elkaar tegenspreken. Deze laatste worden buiten beschouwing gelaten en vervangen door de gemeenrechtelijke regels.
Uitsluiting van de algemene voorwaarden van de contractspartij
In heel wat algemene voorwaarden staat vermeld dat de eigen algemene voorwaarden als enige van toepassing zijn en voorgaan op de algemene voorwaarden van de tegenpartij.
In principe is dit niet voldoende.
De ondernemer die niet gebonden wil zijn door de algemene voorwaarden van zijn contractspartij, moet dit uitdrukkelijk meedelen en zo aangeven dat er geen overeenkomst tot stand komt. Een loutere verklaring hieromtrent in de eigen algemene voorwaarden volstaat niet.
Uiteraard zal de ondernemer zich de vraag moeten stellen of het uitsluiten van het gemene recht op tegenstrijdige bepalingen dermate belangrijk is dat het opweegt tegen het verlies van het contract.